Warszawski wielkopostny festiwal, którego organizatorem jest Centrum Myśli Jana Pawła II, a współtwórcami byli Piotr Duda i Marek Pasieczny, istnieje od 2008. Jego pierwotna nazwa „Gorzkie Żale” odwołuje się do nabożeństwa ułożonego w XVIII w. przez patrona stolicy – bł. Władysława z Gielniowa – śpiewanego w każdą niedzielę Wielkiego Postu. Jest ono medytacją Pasji Chrystusa w dialogu z Jego Matką – podobnie jak dawne misteria pasyjne i utwory muzyczne pochodzące z liturgii, przypominane zawsze w ramach tradycyjnego nurtu festiwalu Gorzkie Żale.
Nazwa „Nowe Epifanie”, dodana w 2016 r., nawiązuje do „nowych epifanii piękna”, o których pisał Jan Paweł II w Liście do artystów (1999). Jako polski poeta i dramatopisarz Papież patronuje Festiwalowi, który łączy duchowość i sztukę. Epifania to objawienie, a jednocześnie olśnienie i zachwyt ukazaniem się w świecie tego, co boskie i wieczne. Także to, co najpiękniejsze i nieśmiertelne w sztuce europejskiej, zainspirowane zostało objawieniem przemieniającej mocy i piękna zmartwychwstania Chrystusa, Boga i człowieka, nieprzedstawialnego w przedstawionym. Nowa epifania piękna, w każdym wydarzeniu festiwalowym, jest również ambitnym celem naszej wspólnej wielkopostnej pokuty artystycznej – poszerzającej percepcję i uzdrawiającą serca, zaślepione przywiązaniem do tego, co ziemskie tylko i przyziemne.
Organizatorzy uprzedzają, że jest to „festiwal, który uwiera”. Niepokoi, drażni lub nawet gorszy niektórych przez to, że jest on pod każdym względem zainspirowany dialogiem. Łączy bowiem średniowieczne misteria z awangardowymi nieraz inscenizacjami, wydarzenia parateatralne, takie jak performance lub happening kulinarny, z teologiczną dyskusją o filmie, tradycyjne ludowe pieśni religijne i muzykę współczesną, sztuki wizualne i warsztaty plastyczne dla dzieci. Również wśród artystów i prelegentów, polskich i zagranicznych, są zawsze tacy, którzy deklarują agnostycyzm a nawet ateizm, wyznają różne religie lub uprawiają teologię z pogranicza katolickiej ortodoksji.
Oczkiem w głowie dyrektorów i koordynatorów Festiwalu (do 2014 roku Marek Pasieczny, Michał Mizera i Małgorzata Wilczewska; od 2015 do 2019 Redbad Klijnstra, a od 2015 Paweł Dobrowolski i Maciej Omylak) są premiery i nowe wykonania dawnych utworów. Coraz więcej wydarzeń festiwalowych powstaje w koprodukcji CMJPII (dyrektorzy: Michał Senk, a wcześniej Michał Łuczewski, Norbert Szczepański, Piotr Dardziński) z teatrami oraz instytucjami kultury, w Polsce i za granicą, z parafiami i kościołami.
Każda edycja Festiwalu (nie było go w latach 2011 i 2015) ma własny motyw, który jest inspiracją dla zaproszonych do współpracy artystów, a jednocześnie wspólnym mianownikiem festiwalowych wydarzeń. Są to motywy biblijne i wielkopostne, jak krzyż (2008), kuszenie (2009), śmierć (2012), 40 dni na pustyni (2014) lub powiązane z nimi utwory literackie, jak „Piekło” Dantego (2010) czy „Faust” Goethego (2013), a ostatnio proste i uniwersalne, ale też wieloznaczne symbole, jak skrzyżowanie (2016), matka (2017), król (2018) i Judasz (2019), Maria Magdalena (2020), apokalipsa (2021) i Jezus (2022).
W sprzedaży są już bilety na 14. edycję Festiwalu Nowe Epifanie, która odbędzie się w dniach 22 lutego-2 kwietnia w Warszawie. Hasłem przewodnim tegorocznego Festiwalu są słowa Psalmu XLI w tłumaczeniu Wiktora Gomulickiego: „Otchłań przyzywa otchłań — więc nawałnicą wściekłą /
Na moje serce spadło udręczeń całe piekło.
Spektakle teatralne, koncerty, pokazy sztuki wizualnej, wydarzenie artystyczno-kulinarne:
www.noweepifanie.pl
