KONSTYTUCJONALIZM
W poszukiwaniu „utraconych” wartości: chrześcijańskie korzenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Sędzia Jerzy Stępień, dr Marcin Romanowicz
Konstytucja jest żywotnością wspólnoty politycznej. Stanowi coś więcej niż tylko akt prawny, który ustala ramy ustrojowe państwa, określa podstawowe instytucje publiczne, czy przesądza o dystrybucji władzy pomiędzy nimi. Konstytucji – jak wskazuje sama jej nazwa – konstytuuje podstawowe relacje we wspólnocie politycznej: pomiędzy członkami wspólnoty a państwem, pomiędzy organami państwa, a także pomiędzy samymi członkami danej wspólnoty.
Konstytucja nie jest neutralna aksjologicznie, bowiem w historii zachodniej kultury prawnej nigdy nie była zaprojektowana jako aksjologicznie „czysta karta”. Przeciwnie, konstytucja wyraża podstawowe, integrujące i tworzące tożsamość danej wspólnoty politycznej wartości. To kim jesteśmy jako wspólnota, na czym polega nasze bycie razem i jakie formy życia indywidualnego oraz wspólnotowego cenimy, chronimy i uskuteczniamy, jest określane i rewitalizowane przez Najwyższe Prawo – „Ustawę Zasadniczą”. Konstytucja komunikując ze sobą przeszłe i przyszłe pokolenia przedłuża tożsamość polityczną wspólnoty i wyznacza ramy trwania wspólnej historii danego społeczeństwa.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. jest hierarchicznym zwieńczeniem współczesnego polskiego porządku prawnego. Jednocześnie jest „kamieniem węgielnym” polskiej kultury prawnej, który promieniuje nie tylko na obecnie obowiązujące prawo, ale także na przyszłe ustawodawstwo. Zestawiając obowiązującą Konstytucję z protokonstytucją polskiej wspólnoty politycznej, za którą można uznać dokument Dagome Iudex, można zadać pytanie o ładunek aksjologiczny współczesnej ustawy zasadniczej. Testament ojca założyciela polskiej państwowości i protoplasty naszej wspólnoty politycznej wyraźnie wskazywał na chrześcijaństwo i jego wartości jako siłę konstytuującą i zabezpieczającą trwałość polskiego bytu politycznego. Przenosząc się poprzez Millenium Chrztu Polski do naszych czasów możemy sformułować pytania o zobowiązanie aksjologiczne, które nakłada na nas obecna Konstytucja. Czy jest to nadal zobowiązanie ukierunkowane na wartości chrześcijańskie? Jaką aksjologię można wydobyć z postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.?
Zapraszamy do poszukiwania odpowiedzi na powyższe pytania w ramach pracy seminaryjnej, obejmujące egzegezę Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz studium przypadków wybranych z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Czy wartości, które sąd konstytucyjny wydobywa z kart Konstytucji jako siłę żywotną naszej wspólnoty politycznej, są wartościami chrześcijańskimi? Czy jako takie zostały pomyślane przez twórców Konstytucji? Zmierzmy się z tym problemem w gronie prawników, filozofów, politologów, historyków, antropologów oraz obywateli dążących do lepszego zrozumienia własnej tożsamości politycznej! „Papierkiem lakmusowym” dla obecności wartości chrześcijańskich w Konstytucja będzie nauka społeczna Kościoła, ukształtowana dla XXI wieku przez innowacyjną myśl Jana Pawła II.
Tematyka i Terminy
31 III – Zasada pomocniczości: mniej państwa w państwie, czy mniej biurokracji we wspólnocie politycznej?
Lektury:
Pius XI, Quadragesimo Anno, pkt 77-89.
Jan Paweł II, Centesimus annus, pkt 15, 44-48.
Wyrok TK z dnia 8 kwietnia 2009 r., K 37/06
28 IV – Dobro wspólne: „niema” wartość konstytucyjna?
Lektury:
Jan XXIII, Pacem in terries, pkt 48-64.
Jan Paweł II Redemptor hominis, pkt 17.
Jan Paweł II, Centesimus annus, pkt 13-14.
Wyrok TK z dnia 16 marca 2010 r., K 24/08 (wybór).
Lektura dodatkowa:
Marek Piechowiak, Dobro wspólne jako fundament polskiego porządku konstytucyjnego, Warszawa 2012, s. 427-432.
12 V – Solidarność i sprawiedliwość społeczna jako inne imiona „miłości bliźniego”: czy Jan Paweł II był socjalistą?
Lektury:
Jan Paweł II, Sollicitudo rei socialis, rozdz. IV-VI.
Wyrok TK z dnia 25 czerwca 2013 r., P 11/12.
Lektura dodatkowa:
Andrzej Pułło, Sprawiedliwość społeczna w systemie zasad naczelnych Konstytucji RP, Państwo i Prawo nr 7/2003.
19 V – Godność osoby w czasach terroryzmu: czy bezpowrotnie utracona wartość?
Lektury:
Jan Paweł II, Veritatis Splendor, pkt 12-13, 98-101.
Jan Paweł II, Ecclesia in America, pkt 57.
Jan Paweł II, Dominum et vivicantem, pkt 60.
Wyrok TK z dnia 30 września 2008 r., K 44/07.
Lektura dodatkowa:
Jerzy Zajadło, Uniwersalizm praw człowieka w Konstytucji – bezpieczne i niebezpieczne relatywizacje, Przegląd Sejmowy nr 4/2007.
9 VI – „Kocham cię, życie!” w wymiarze konstytucyjnym: o trudnych wyborach na gruncie oczywistości prawa do życia
Lektury:
Jan Paweł II, Veritatis Splendor, rozdz. II (wybór).
Jan Paweł II, Evangelium Vitae, rozdz. III (wybór).
Karol Wojtyła, Osoba i czyn, (wybór).
Wyrok TK z dnia 28 maja 1997 r., K 26/96.
Lektura dodatkowa:
Robert Skrzypczak, Personalizm Jana Pawła II, Znak 2006, nr 618.
FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY – wypełnij i prześlij na adres: kfabianska@centrumjp2.pl
✦ Terminy spotkań ✦
poniedziałek: 17 III, 31 III, 28 IV, 12 V, 19 V, 9 VI
godz.: 18:00 – 19:30
Sędzia Jerzy Adam Stępień (były prezes TK) (ur. 1946 w Staszowie) – polski prawnik, polityk, senator I i II kadencji (1989–1993), wiceminister spraw wewnętrznych i administracji (1997–1999), sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, a w latach 2006–2008 prezes TK. Został później dyrektorem Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej przy Uczelni Łazarskiego, a także wykładowcą i prorektorem tej uczelni
Marcin Romanowicz – doktor nauk prawnych; rozprawę doktorską obronił summa cum laude na Wydziale Prawa i Administracji UW, gdzie wcześniej został absolwentem studiów prawniczych w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych (MISH); na Wydziale Psychologii UW ukończył z bardzo dobrym wynikiem specjalizację neuropsychologiczną. Główny wykonawca projektu FOCUS FNP realizowanego w Pracowni Badań Kognitywnych nad Prawem WPiA UŁ (2010-2015). Kierownik projektu pt. Kognitywne uwarunkowania procesu interpretacji prawa w programie dla młodych naukowców (WPiA UW, 2012-2013). Stypendysta Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w programie FOCUS 2009 i START 2013. Laureat pierwszego miejsca III edycji konkursu „Nowoczesny Uniwersytet” dla młodych doktorantów (2012 r.). Współzałożyciel Neuropsychologicznego Koła Naukowego UW i powiązanego z nim wówczas portalu neuropsychologia.org. W latach 2009-2011 Prezes tego Koła. Członek Stowarzyszenia Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR (Internationale Vereinigung für Rechts und Sozialphilosophie). Asystent sędziego w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Uczestnik pierwszej edycji programu Karol Wojtyła Fellowship oraz specjalista ds. badań naukowych w Centrum Myśli Jana Pawła II (do października 2015 r.). Autor publikacji z zakresu teorii wykładni prawa, rozumowań prawniczych i argumentacji, konstytucjonalizmu, filozofii prawa oraz interdyscyplinarnych zagadnień z pogranicza prawoznawstwa i psychologii kognitywnej (ze szczególnym uwzględnieniem okulogarficznego paradygmatu badań – eye-trackingu). Autor i glosator z zakresu dogmatyki prawa podatkowego.
Zapraszamy!