KSIĄŻKA NIE DO CZYTANIA
Magdalena Cicha
G. Reale, A. Scola, Dialog o wartości człowieka,
Centrum Myśli Jana Pawła II, Warszawa 2009, ss. 188.
Żyjemy w zagonionym świecie, nasza codzienność naznaczona jest pośpiechem, przemieszczamy się z miejsca na miejsce w szybkim tempie, dysponujemy rozmaitymi możliwościami błyskawicznego przekazywania informacji, z kilkoma telefonami komórkowymi w torbie i bezprzewodowym internetem w przenośnym komputerze zawsze jesteśmy na bieżąco i w kontakcie, wiecznie mamy coś do załatwienia i z niczym się nie wyrabiamy – takie czasy… A jednak – gdzieś między jednym spotkaniem a drugim, wieczorem w domowym zaciszu albo nawet pośród ulicznego gwaru czy ożywionej dyskusji w firmie – odzywają się w nas pytania o rzeczy najważniejsze, o sens i cel tego wszystkiego, o naszą (i naszego życia) wartość. Pytania, których nie sposób zbyć. I chciałoby się wtedy porozmawiać z kimś, kto potrafi jeśli nawet nie udzielić odpowiedzi, to przynajmniej wskazać kierunek.
A gdyby tak, zamiast przeszukiwać notesy teleadresowe w poszukiwaniu odpowiedniej osoby, sięgnąć po właściwą książkę? Nie, nie po to, aby ją po prostu przeczytać, ale by wziąć udział w rozmowie właśnie, posłuchać i poszukać własnych odpowiedzi. Taką książką-rozmową jest Dialog o wartości człowieka wydany przez Centrum Myśli Jana Pawła II. Dwie wybitne postaci – Giovanni Reale (profesor historii filozofii starożytnej, przyjaciel Jana Pawła II) i Angelo Scola (kardynał, patriarcha Wenecji, doktor filozofii i teologii) – podejmują w niej frapującą wymianę myśli. Zastanawiają się, czy w postmodernistycznej rzeczywistości da się obronić wartość osoby (osoby, nie oderwanego od wspólnoty indywiduum!); czym jest prawdziwa wolność i czym się ona różni od samowoli; dlaczego człowiek, choć tak bardzo pragnie, nie potrafi kochać; czy przesłanie chrześcijańskie może być odpowiedzią na niepokoje współczesności, czy ludzie potrzebują Boga i czy Bóg potrzebuje ludzi. Pojawiają się tu ponadto takie zagadnienia, jak ateizm, nihilizm, relatywizm, demokracja, wielokuturowość, cierpienie i śmierć, miłość i piękno.
Wielkie trudne tematy? Z pewnością. Stąd rozważa się je w szerokich kontekstach, głównie filozoficznych, ale także z odwołaniem się do nauczania papieży – Jana Pawła II i Benedykta XVI – i II Soboru Watykańskiego. A jednak dyskutanci wykazują ogromne wyczulenie na konkret codzienności, pozostają wrażliwi na ludzkie doświadczenie, zawsze są blisko człowieka. I nie roszczą sobie prawa do nieomylności. Czasem dosadnie, a zawsze przystępnie raczej zastanawiają się czy proponują, niż oferują precyzyjne definicje i ostateczne rozwiązania. Zdarza się, że ich punkty widzenia się różnią: jeden spogląda na rzeczywistość z perspektywy filozofa, drugi – duszpasterza. A może jedynie się uzupełniają, ubogacają? Tak czy inaczej, wyczuwa się ogromny wzajemny szacunek rozmówców, którzy razem – niczego nie przesądzając, choć przecież jasno wskazując fundament, na którym należy się oprzeć w poszukiwaniu odpowiedzi na niełatwe pytania – zdają się robić miejsce czytelnikowi. Każdy rozdział (jego tytuł sygnalizuje, jaka kwestia będzie podejmowana) rozpoczyna się od motta, potem następuje wypowiedź Realego, po niej – wypowiedź Scoli, a po nich… czas na refleksję czytelnika, jego zgodę, dopowiedzenie, a może nawet sprzeciw? W każdym razie na osobisty udział. Spokojny ton, prostota, tematy – owszem – wielkie, ale przecież bliskie i ukazane przez przykłady z życia wzięte wciągają, zachęcają, zapraszają do… no właśnie… nie do czytania, ale do podjęcia dialogu. Ten zaś – jak pisze Armando Torno (autor wstępu i opracowania wypowiedzi Realego i Scoli) – „doprowadza do Chrystusa, który poza wszelką filozofią wyjaśnia, kim jest człowiek i jak może on zrozumieć samego siebie. […] Słuchając tych dwóch rozmówców, spostrzegamy – taki efekt wywrze na czytelniku lektura książki – że powoli otwierają się przestrzenie, dzięki którym nasze horyzonty się poszerzają i przenika je zmysł krytyczny”. Bo „krótko mówiąc, bardziej potrzebujemy idei, które by nam pomogły żyć, aniżeli elegancji, która wzbudzałaby podziw”.
Autorka jest redaktorem, kierownikiem w Dziale Wydawniczym Centrum Myśli Jana Pawła II.
