15 kwietnia 2015
godz.17.00
Debata zapowiadająca Dziedziniec Dialogu 2015
z udziałem kard. Gianfranco Ravasiego
Temat: Podstawa podstaw. Godność osoby ludzkiej.
W większości nowoczesnych systemów prawnych i konstytucyjnych, jak również w szeregu dokumentów normujących funkcjonowanie wspólnoty międzynarodowej – chociażby w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ – istnieje pojęcie „godności człowieka”. Zazwyczaj to z niego, jako nienaruszalnego i chronionego przez władze państwowe fundamentu życia społecznego wyprowadzane są wszelkie wolności i prawa jednostek oraz prawa obywatelskie. O godności człowieka mówimy dziś często w sposób intuicyjny, rzadko próbując dokładnie ją definiować i poszukiwać jej korzeni.
Debata o rozumieniu godności pozostaje nie tylko sporem filozofów i etyków, ale urasta do rangi jednej z najważniejszych dyskusji współczesnej cywilizacji, mającej wpływ na szereg kluczowych dziedzin naszego życia: kształt prawa cywilnego i karnego, stosunki międzynarodowe, ochronę zdrowia lub edukację. W ramach refleksji nad godnością człowieka mamy do czynienia z dwoma zasadniczymi stanowiskami: religijnym, dowodzącym, iż godność jest wynikiem działania nadprzyrodzonego Boga, tworzącego człowieka jako niepowtarzalną osobę na swój obraz i podobieństwo oraz laickim, wskazującym, że człowiek jest istotą wewnętrznie wolną, zdolną do dokonywania wyborów moralnych. Obydwa stanowiska, pomimo istotnych różnic, rzutujących później na zakres praw przynależnych człowiekowi w związku z jego godnością, podzielają jednak przekonanie, że godność powinna być czymś niezbywalnym.
Współczesna kultura, przesycona ideą postępu i pierwiastkiem komercji próbuje nas jednak przekonać, że pojęcie godności człowieka i godności życia może zostać zredefiniowane pod kątem utylitarnym i jakościowym. W tym ujęciu liczy się już nie tyle niezbywalność i oczywistość ludzkiej godności, ale to, czemu ona służy i jaką formę ma przybrać, aby atrakcyjnie prezentować się społeczeństwu rynkowemu, które łączy nie tyle wspólna tożsamość i uniwersalne zasady moralne, co swoiście rozumiana kontraktowość i interesowność. Wydaje się, że taka właśnie zmiana znaczenia godności oddziałuje na szereg praw ustanawianych w wielu krajach, dotyczących zasadniczych norm życia społecznego.
Jakie rozumienie godności powinno uznawać się za „źródło i podstawę praw i wolności”? Czy godność rozumiana jako niezbywalne człowieczeństwo jest jeszcze dziś granicą w życiu politycznym i społecznym? Na te pytania spróbują odpowiedzieć zaproszeni prelegenci:
- Prof. Jacek Hołówka – polski filozof i etyk, kierownik Zakładu Filozofii Analitycznej w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego
- Prof. Hans Joas – niemiecki socjolog, wykłada w Chicago oraz Fryburgu, autor książki Świętość osoby. Nowa genealogia praw człowieka.
- Prof. Magdalena Środa – polska filozofka. Autorka książki Idea godności w kulturze i etyce. Wykłada na Uniwersytecie Warszawskim
- Prof. Andrzej Zoll – prawnik, były prezes Trybunału Konstytucyjnego oraz były Rzecznik Praw Obywatelskich
Prowadzący: Sebastian Duda, Centrum Myśli Jana Pawła II, red. kwartalnika
